Monique 2.0

Vanaf de tweede helft van 1990 werd er een nieuwe elektronische communicatie gevormd onder invloed van een geglobaliseerde massa media en computer bemiddelde communicatie. Het nieuwe systeem wordt gekarakteriseerd door de integratie van verschillende media en diens interactieve potentie. Multimedia vergroot het gebied van elektronische communicatie tot alle facetten van het leven, met name het internet heeft hier een grote rol in gespeeld.

Niet alleen is het mogelijk gebruik te maken van het internet, maar het is tegenwoordig ook mogelijk een eigen plek te claimen (web 2.0). Via netwerksites als o.a. LinkedIn, Facebook en Hyves is het mogelijk een eigen pagina te bemachtigen. Je bent, voor een groot deel, vrij een eigen invulling te geven aan deze pagina mits deze voor het grote publiek niet als aanstootgevend wordt ervaren. Welke normen daarin worden gehanteerd zijn mij onduidelijk, enkel het risico verwijderd te worden indien tegen deze norm wordt ingegaan is mij bekend.

LinkedIn wordt veelal ervaren als een formele netwerksite. Met name zakelijke contacten zijn geïnteresseerd in de informatie op deze pagina. Werkervaring en opleiding(en) voeren de boventoon. Hyves en in mindere mate Facebook zijn bij uitstek informele netwerksites. Het is op deze sites mogelijk foto’s, berichten, video’s en filmpjes te plaatsen. De bezoeker van jouw pagina krijgt te zien wie jij bent en wat je persoonlijke interesses zijn. Hyves gaat nog een stap verder door de mogelijkheid te bieden de pagina in te kleuren en zogenaamd te ‘pimpen’.

De echte uitvinding is mijns inziens de blog. Deze kunnen inhoudelijk zeer divers zijn en ik associeer ze veelal met columns en dagboeken. Het zijn persoonlijke standpunten of verhalen die online worden gezet waardoor het gelezen kan worden door het grote publiek. Ze kunnen ook leerzame informatie bevatten. Het is weliswaar subjectieve informatie, maar het kan desalniettemin zeer vermakelijk.

Ik ben nog groen en onervaren in het schrijven van blogs, maar ik ben van mening dat ik deze ervaring meegemaakt moet hebben. Mijn eigen pagina is reeds gecreëerd en ik ben benieuwd hoe dit avontuur zich zal ontvouwen.

Politiek en de media; gebruik of misbruik?

De media is een machtig medium en speelt tegenwoordig een grote en belangrijke rol in zowel binnen als buitenland. Door de media is er een spreiding van kennis en informatie over uiteenlopende onderwerpen waardoor de wereld als klein en bekend wordt ervaren. Het kan hierdoor beschouwd worden als een global village. Een groot publiek kan bereikt worden via de diverse vormen van media. Dit maakt de media voor onder andere politieke actoren een middel om hun boodschap te verspreiden. De vraag is alleen of ze de media gebruiken of misbruiken? Alvorens op deze vraag in te gaan, zal ik kort de rol van de media in de wereld toelichten en dit in een theoretisch kader plaatsen.

Er is een nieuwe globale, culturele en economische orde waarin geen scheiding meer bestaat tussen het centrum en de periferie. Deterritorialisatie is een van de centrale krachten van de moderne wereld en de media speelt daar een grote rol in. Een nieuw globaal idee is ontstaan door de circulatie en implementatie van een nieuw medialandschap in de vorm van digitale en elektronische media zoals televisie, draadloze communicatie en het internet. Deze nieuwe globale culturele vormen zijn bevrijd te van fysieke beperkingen doordat het geen fysiek fenomeen is. De ontwikkeling van nieuwe globale medialandschappen heeft een belangrijke rol gespeeld in de wijze waarop wij de relatie tussen geografie en cultuur beschouwen. De media zijn in staat om geografie irrelevant te maken. De media bieden manieren om geografische kennis over de wereld te verkrijgen en zijn actieve agenten geworden als het gaat om de verspreiding van overtuigingen en attitudes.
Het theoretische kader waar vanuit de media begrepen kan worden is mijns inziens het postmodernisme. Er is tijdens het modernisme een technologisch determinisme ontstaan waarbij er veel vertrouwen en geloof in de technologie is ontstaan. Teleurstelling in de technologie heeft het modernisme doen veranderen in het postmodernisme. Belangrijke kenmerken van de postmodernistische maatschappij zijn niet langer de industrialisatie zoals in het modernisme, maar de informatisering. Directe gevolgen van de informatisering zijn de technologische ontwikkelingen binnen de media en de uitbreiding van het media landschap.

De integratie van verschillende vormen van media in het medialandschap hebben zich tot een multimedia gevormd. Het is vooral een uitbreiding van elektronische communicatie dat in alle facetten van het leven plaats vind. Deze media convergentie is meer dan alleen een technologische verandering. De convergentie verandert de relatie tussen de bestaande technologieën, industrieën, markten, genres en publieken. We zijn in een tijdperk belandt waar media zich overal bevinden en waarin we allerlei soorten media gebruiken. De media kunnen dus tegenwoordig meer mensen op de wereld bereiken en het kan ook door meer mensen gebruikt worden.

De uitbreiding van het medialandschap heeft een grotere bereikbaarheid als ook toegankelijkheid als gevolg. Er is meer informatie en kennis beschikbaar dat beter toegankelijk is voor meer mensen. Tegenwoordig is er geen afhankelijkheid meer van een enkele bron. Dit was in de eerste helft van de vorige eeuw nog wel het geval. Deze onafhankelijkheid zorgt ervoor dat de journalistieke media ook zorgvuldiger om gaat met hun verslaggeving. Het publiek is tegenwoordig namelijk niet per se volgzaam aan één bron door de hoeveelheid alternatieve bronnen. De kans dat een bericht weerlegd wordt is groter en de kans dat de informatie vanuit een andere bron wordt aangenomen eveneens. Er worden namelijk tegenwoordig meerdere perspectieven op een gebeurtenis geboden.
Opmerkelijk is dat het ondanks het grotere aanbod aan informatie, de volgzaamheid van een enkele bron nog steeds mogelijk is. Een voorbeeld zijn de boodschappen van George Bush jr. na 9/11. Hij heeft middels zijn taal in toespraken een beeld geschetst en een situatie gecreëerd waarin het vrijwel noodzakelijk was voor het Amerikaanse volk om een oorlog tegen Irak te steunen. Door een bepaalde terminologie, een onderscheid tussen ‘hen’ en ‘ons’, diverse angstscenario’s en de manipulatie van zowel de media als het volk middels onder andere beeldmateriaal, heeft Bush ervoor gezorgd dat zijn oorlogsbeleid werd goedgekeurd door een groot deel van het Amerikaanse volk. De emoties die zijn losgekomen door 9/11 hebben een volgzaamheid tot stand gebracht. De uitbreiding van het medialandschap doet verwachten dat dergelijke volgzaamheid niet meer mogelijk is. Er zijn namelijk meerdere perspectieven op 9/11 gegeven, maar die alternatieve berichten zijn in eerste instantie door veel Amerikanen verworpen.

Dit gegeven maakt van de media mijns inziens een middel dat misbruikt kan worden en ook misbruikt is tijdens de oorlog tegen Irak. Door een referentie naar en interpretatie van een incident en door het inspelen op de menselijke emotie, maakt het blijkbaar niet uit hoeveel alternatieve informatie er beschikbaar is. Het gaat om informatie die tegemoet komt aan de teleurstelling of verwachting van het volk. Ondanks de grote technologische vernieuwingen speelt de menselijke emotie een belangrijke rol. Politieke actoren zijn afhankelijk van de steun van het volk voor hun beleid. Uiteraard zullen ze veelal de media gebruiken om hun beleid kenbaar te maken, maar zijn ze, zoals het voorbeeld van 9/11 aantoont, tevens in staat de media te misbruiken voor hun politieke doeleinden.

Framing Issues Politiek Den Haag

Op donderdag 5 maart 2009 heeft de politicus Rita Verdonk een gastcollege gegeven over haar ervaring met de media. Rita Verdonk was partijlid van de VVD. Zij is minister geweest van Vreemdelingenzaken en Integratie en Minister voor Integratie, Jeugdbescherming, Preventie en Reclassering in de kabinetten Balkenende II en III. Ze kon zich na enige tijd niet meer vinden in de koers van de VVD en zette zich daar vanaf. In 2007 is ze uit de fractie van de VVD gezet. Kort daarna zegde ze haar lidmaatschap op en richtte haar eigen politieke partij op, te weten Trots op Nederland. Zij is een politicus dat veelvuldig in het nieuws komt en ze heeft dan ook veel met de pers te maken. Het is dan ook dat ik door middel van haar ervaringen de volgende stelling wil toetsen:
‘De politieke agenda en de framing van issues in Den Haag worden meer door journalisten dan door politici bepaald.’

Allereerst lijkt het me van belang helder te maken wat er met framing wordt bedoeld. Framing heeft betrekking op selection en salience. Het framen is het selecteren, selection, van sommige aspecten van een waargenomen realiteit en ze meer aanwezig, salient, maken. Nieuwsframes benadrukken wat wordt geselecteerd en wat er buiten beschouwing wordt gelaten. Deze frames worden in compacte nieuws vorm aan het publiek gepresenteerd. Nieuwsframes representeren keuzes die gemaakt zijn door verslaggevers en redacteuren. Deze verslaggevers en redacteuren bepalen daardoor in grote mate wat in een verslaggeving wordt benadrukt en wat wordt verwaarloosd. Objectieve berichtgeving lijkt hierdoor vrijwel onmogelijk.
In het gastcollege van Rita Verdonk heeft zij kenbaar gemaakt dat zij de media gebruikt in de vorm van tv, internet en radio om de inhoud van haar politieke programma over te brengen naar het publiek. De media bieden haar dus een perfect platform. Pers en politiek kunnen blijkbaar niet zonder elkaar. Het is belangrijk om te beseffen dat politici de media nodig hebben en het dus noodzakelijk is een goede relatie met hen te onderhouden. Deze relatie is zo nu en dan ook ‘scheef’ te noemen. Politiek en media hebben een wederzijdse afhankelijkheid waarbij de media veel macht heeft. Het gaat hier dan om vertrouwen en betrouwbaarheid. Vertrouwen doordat ze berichtgeven wat je als politici zegt. Betrouwbaar door intersubjectief te zijn. Dit betekent dat er meerdere invalshoeken gehanteerd moeten worden om tot een onderbouwd verhaal te komen. Gekleurde berichtgeving is slecht. Het zou ongekleurd moeten zijn volgens Rita Verdonk. Nieuws maken is in haar optiek fout.
De ervaring van Rita Verdonk met de media is dat de media niet intersubjectief is en niet open staat voor haar politieke standpunten. Regelmatig krijgt ze niet de mogelijkheid om haar zin af te maken zonder onderbroken te worden of heeft de journalist al een vooringenomen standpunt. Een duidelijke notie van de macht van de media ligt mijns inziens al in het vraagstuk hoe met deze veronderstelling om te gaan. De media genieten een grote mate van vrijheid zonder vorm van censuur. Een vrijheid dat ervoor zorgt dat de media politici als Rita Verdonk kunnen bejegenen zoals zij dat beschrijft.

Naar aanleiding van haar opmerking dat nieuws niet gemaakt zou moeten worden, stelde de heer Brants een terechte vraag of de politiek niet hetzelfde doet. Er bestaan tegenwoordig spindoctors waarvan de werkzaamheden variëren van presentatie tot liegen. Het spin dokteren is een systematische en proactieve benadering van de media met de bedoeling gunstige exposure te maximaliseren en feiten en realiteit ondergeschikt maken aan gewenste beeldvorming.
De spindoctor van Rita Verdonk was Kay van de Linde. Rita haar respons was dat ze Kay van de Linde beschouwde als een campagnestrateeg. Hij zou geen leugens hebben verspreid. Kay van der Linde zou haar koers en beleid ondervangen hebben door de media hiervoor geïnteresseerd te maken.
Ik denk dat een spindoctor een reactie is op de groeiende macht van de media. De media is niet langer volgzaam aan de politiek. Aangezien de politiek in dienst staat van het publiek, is het van belang dat de berichtgeving aangaande prestaties van de politiek positief is. Indien dat niet het geval is, zullen politici daarop worden afgerekend in de vorm van afnemende steun van het publiek. Om de controle over de berichtgeving te behouden, is er een tegenreactie ontstaan in de vorm van een spindoctor. Ik denk dat er wordt verondersteld dat deze bescherming zal bieden tegen de macht van de media.
Echter, de media laten zich duidelijk niet controleren. Zij zijn zich bewust van de rol en functies van de spindoctors waardoor het prisoner’s dilemma ontstaat. Dit houdt in dat hoe groter de veronderstelde macht van de journalisten, des te sterker de nadruk op spin. Hoe meer spin, des te meer gaan journalisten op zoek naar wat geheim wordt gehouden.

De acties en tegenreacties tussen de media en de politiek doet mij concluderen dat de macht bij de media en dus ook journalisten ligt. De journalisten ontvangen de boodschappen vanuit de politiek en verspreiden deze boodschap aan het publiek, maar de stijl van de journalistiek is veranderd van een beschrijvende descriptieve stijl in een interpreterende verslaggeving. Kenmerkend voor de interpretatieve journalistiek is dat de scheiding tussen feitelijke informatie enerzijds en analyse en interpretatie anderzijds veelal is verdwenen. De media krijgen dus een grote mate aan vrijheid in het interpreteren van de boodschap vanuit de politiek. Zelfs als het een bepaalde issue betreft. Als zij de issue naar het publiek over brengen, kunnen zij deze dus al geframed hebben naar factoren die voor hen van belang zijn als onder andere de nieuwswaarde, bestaande opvattingen en kennis bij de journalist. De issue zoals die in eerste instantie door de politici geformuleerd zijn, kan dan totaal anders zijn op het moment dat deze het publiek bereikt. In dit geval hebben de journalisten de issue geframed. Het publiek beoordeeld mogelijk de issue op de wijze waarop het gepresenteerd word en neemt bewust of onbewust deze frame over, wat mijns inziens bepalend is voor de erkenning die het krijgt van dit publiek. Als het de erkenning van het publiek krijgt, zal het waarschijnlijk op de politieke agenda in Den Haag komen. Indien het niet de erkenning van het publiek krijgt, waarschijnlijk niet. Ik ben dus van mening dat de politieke agenda en de framing van issues in Den Haag meer door journalisten dan door politici worden bepaald...